Η δουλειά της τρόικας

Για όλα τα δεινά μας φταίει η τρόικα*. Φταίει που καταπίνει το αίμα του λαού. Φταίει που δεν προωθούνται οι μεταρρυθμίσεις. Φταίει για την ύφεση. Φταίει για την ανεργία. Φταίει για την απώλεια της εθνικής μας κυριαρχίας. Φταίει που είναι απόλυτη στις απαιτήσεις της - ή που δεν έχει απαιτήσεις για ανάπτυξη (που συνήθως συνδέονται με τη διάχυση περισσότερου χρήματος στην αγορά).

Η τρόικα έχει μιαν αποστολή: να διασφαλίσει ότι οι δανειστές (ήτοι τα λοιπά κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) θα μπορέσουν να πάρουν πίσω τα χρήματα που μας δάνεισαν. Είναι σαφές ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την ευδοκίμηση της αποστολής τους είναι η χώρα μας να γνωρίσει ανάπτυξη. Είναι μεγάλα τα χρέη και μακρύς ο χρόνος της αποπληρωμής τους, η αποπληρωμή των χρεών δεν διασφαλίζεται με βραχυπρόθεσμες βελτιώσεις σε δείκτες, αλλά με τη συνολική (και μάλιστα θεαματική) ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, πράγμα που όλοι φωνάζουμε ότι θέλουμε. Επομένως, σε μεγάλο βαθμό, ό,τι είναι καλό για την τρόικα, είναι καλό και για εμάς.

Η τρόικα έχει ένα πλεονέκτημα και ένα μειονέκτημα. Το πλεονέκτημα είναι ότι λογοδοτεί στα αντίστοιχα όργανα και δεν έχει εξαρτήσεις από το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Δεν οφείλει χάρες, δεν έχει εμπλακεί σε ρουσφέτια, δεν υποχρεούται να σκεφθεί πώς θα εξακολουθήσει να βολεύει τους κομματικούς στρατούς που κατέλαβαν το Δημόσιο. Αυτό βέβαια συνεπάγεται και ότι η τρόικα δεν ξέρει πώς λειτουργεί το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα (ακόμη έχει να μάθει πολλά!) και πολλές φορές δεν μπορεί ν' αντιληφθεί τις διάφορες πολιτικές ισορροπίες που πρέπει να τηρηθούν από μια κυβέρνηση που προέρχεται από τα σπλάχνα του πολιτικού συστήματος που ρήμαξε τη χώρα, Έχει και ένα πρόσθετο μειονέκτημα η τρόικα: παρά τα όσα λέγονται, η χώρα μας δεν έχει απολέσει την εθνική της κυριαρχία. Η τρόικα δεν νομοθετεί. Και οι όποιες διαφωνίες της με τους ασκούντες την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία δεν μπορούν να είναι αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης (αφού η τρόικα δεν έχει λαϊκή νομιμοποίηση, ούτε αποσκοπεί να αποκτήσει), αλλά ζήτημα προς συζήτηση και, ενδεχομένως, διαπραγμάτευση μεταξύ των προϊσταμένων της τρόικας και της κυβέρνησης.

Η αποσολή της τρόικας ασκείται μέσω της μιας, μοναδικής εισηγητικής αρμοδιότητας που έχει: προτείνει να χορηγηθεί ή να μη χορηγηθεί κάθε φορά η δόση της δανειοδότησης της χώρας μας από τους τρεις δανειστές της κυρίως ελέγχοντας εάν έχουν τηρηθεί τα συμφωνηθέντα (στα μνημόνια που συνοδεύουν τις δανειακές συμβάσεις). Πόσο μπορεί με αυτό να επηρεάσει τις εσωτερικές εξελίξεις; Αρκετά. Θεωρητικά η εισήγησή της μπορεί να παρακαμφθεί με πολιτικά κριτήρια (εδώ έχει σημασία η συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, στο οποίο τέτοια κριτήρια δεν πολυ-πιάνουν), όμως στην πράξη ακολουθείται. Ωστόσο, παρά τους μεσοπρόθεσμους μακροοικονομικούς στόχους που είναι σημαντικοί, στην καταβολή κάθε δόσης κρίνονται, όπως είναι φυσικό, οι περισσότερο βραχυπρόθεσμες δημοσιονομικές επιδόσεις της χώρας μας και, ειδικότερα, η συμμόρφωση με αναληφθείσες μερικότερες υποχρεώσεις.

Αυτό το εκμεταλλεύονται οι κυβερνήσεις, οι οποίες αποδίδουν κάθε αντιδημοφιλές μέτρο στην τρόικα και αντιστέκονται όσο μπορούν σε πραγματικές μεταρρυθμίσεις, των οποίων η απόδοση θα ήταν μακροπρόθεσμη. Δεν είμαι σίγουρος ότι, όπως λειτουργεί ο μηχανισμός του δανεισμού της χώρας μας, η τρόικα θα είχε την ευχέρεια να πιέσει την κυβέρνηση και την κυβερνητική πλειοψηφία για περισσότερες μεταρρυθμίσεις, απειλώντας να εισηγηθεί την παρακράτηση της εκάστοτε επόμενης δόσης. Το βέβαιον, όμως, είναι ότι ως ελληνικό εκλογικό σώμα αυτός που λογοδοτεί σ' εμάς δεν είναι η τρόικα, αλλά η κυβέρνηση - την τρόικα πρέπει να την κουμαντάρουν οι δανειστές μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να φειδόμεθα κριτικής προς την τρόικα, αλλά να γνωρίζουμε ότι μια τέτοια κριτική ενέχει τον κίνδυνο να ενισχύσει τον αντιμνημονιακό λαϊκισμό (και όχι την ορθή κριτική για τη βραχυπρόθεσμη επίτευξη δημοσιονομικών στόχων και όχι την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων) και ότι, εν τέλει, εάν η κυβέρνησή μας υιοθετήσει μια πραγματικά μεταρρυθμιστική πρόταση, δεν θα είναι η τρόικα αυτή που θα την εμποδίσει.

Τέλος, δεν πρέπει να τρώμε το παραμύθι που θέλει να πουλήσει η κυβέρνηση, προκειμένου να δικαιολογήσει τις σπασμωδικές της κινήσεις - η προσπάθεια της κυβέρνησης να διατηρήσει άθικτο, κατά το δυνατόν, το πελατειακό κράτος οδηγεί σε διαπίστωση ότι δεν τηρήθηκαν τα συμφωνηθέντα. Δουλειά της τρόικας είναι να το επισημάνει. Δουλειά της κυβέρνησης είναι να μην έχει αφήσει τα πράγματα να φθάσουν σ' αυτό το σημείο.

*Ως τρόικα, για τις ανάγκες αυτής της ανάρτησης, εννοούμε τους εκπροσώπους των τριών ομάδων δανειστών μας (κράτη-μέλη Ευρωζώνης, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) στην Ελλάδα.